کد نشست: ۱۴۰۳-۱۰۷۴۹ برگزار شده توسط استان خراسان رضوی/ شهر مشهد در تاریخ ۱۴۰۱/۰۸/۱۹
پرسش:
مشمولی که دارای نقص در قسمت ران پای خود بوده است با مراجعه به کمیسیون پزشکی سازمان نظام وظیفه تقاضای معافیت دائم از خدمت سربازی را می نماید، کمیسیون او را جهت بررسی مدارک و معاینات تخصصی به پزشک متخصص ارجاع می‌دهد. پزشک متخصص صرفاً به انجام تست عصب اکتفا و نوع بیماری را ضعف عضلانی تشخیص می‌دهد و او را مستحق معافیت از رزم و نه معافیت دائم تشخیص می‌دهد. این امر مورد قبول کمیسیون عالی نیز واقع شده و شاکی به خدمت سربازی اعزام می‌شود. بعد از گذشت یک ماه و نیم از کمیسیون نهایی در حین خدمت با اوج گیری بیماری پای او بی حس و با مراجعه به بیمارستان نوع بیماری وی سرطان بدخیم در ناحیه ران پا تشخیص داده می‌شود و بعد از گذشت یک ماه پای وی از مفصل ران قطع می‌شود. لازم به توضیح است که انجام وظایف سربازی مثل رژه رفتن در تشدید بیماری موثر بوده است. با این وصف مسئولیت ایراد صدمه بدنی به شاکی متوجه کیست؟
نظر هیئت عالی
1- با توجه به ماده 526 قانون مجازات اسلامی (1392) که می‌گوید «عاملی که جنایت مستند به اوست ضامن است» و مواد 535 و 536 همان قانون کسانی مسئول هستند که رابطه سببیت (یا مباشرت) با نتیجه مجرمانه داشته باشند. در فرض پرسش عامل موثر در نقص عضو (قطع پا) بیماری سرطان است و وظایف سربازی تنها به عنوان تشدید عنوان شده‌اند که اگر هم نبودند بیماری آثار خود را باز هم بجای می‌گذاشت. لذا مسئولیتی متوجه کسی نیست. مگر اینکه کارشناسان ذی‌صلاح انجام وظایف سربازی را نه به عنوان تشدید بلکه به عنوان سبب موثر در اصل واقعه تشخیص دهند و فرمانده مستقیم سرباز با اطلاع از معافیت سرباز از رزم، او را به انجام اموری که طبق نظر متخصص امور نظامی، رزمی محسوب می‌شود گماشته یا وادار کرده باشد. در این صورت فرمانده به نسبت نقش و سهم خود مسئول و ضامن خواهد بود.
نظر اتفاقی
رویکرد مقنن در قانون مجازات اسلامی جدید، تشخیص انتساب عرفی است و بر همین اساس در ماده ۵۲۶ قانون مسئولیت متوجه کسی دانسته است که جنایت منتسب به او باشد. در مثال فوق پزشک در مقام معاینه بوده است و لذا اقدامات او در روند درمان و معالجه قلمداد نمی‌گردد تا بتوان فعل او را با ماده ۴۹۵ تطبیق داد. از طرفی نظریه کمیسیون معافیت از رزم است. مطابق عرف و مقررات خدمت وظیفه عمومی رژه و سایر موضوعات مشابه تمرینات و اقدامات رزمی محسوب می‌شود که قبلاً شاکی از انجام آن معاف گردیده است. بنابراین اقدام یگان در رژه بردن سرباز دارای معافیت از رزم، فعل غیرمجاز محسوب می‌شود. مطابق ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، مسئولیت متوجه عاملی یا سببی است که اقدامات او غیر مجاز بوده است. بر این اساس مسئولین یگان در آسیب وارده به متهم مسئول می‌باشند.
